Mól og mólmassi

• Atómin eru örsmá.
• Þvermál gullatóms er 288 pm, (p = 10^–12).
• Milljón gullatóm í beinni röð eru aðeins 0,29 mm.
• Gullatóm vegur 197 u sem jafngildir 3,27•10^–22 grömmum.
• Hversu mörg gullatóm vega 197 g?

Auðvelt er að reikna hvað ákveðinn fjöldi efniseinda af sömu gerð vegur mörg grömm með því að margfalda saman fjölda og massa eindanna. Í eftirfarandi forriti geturðu gert það á fljótlegan hátt.
Skráðu inn í reitina heiti efnis, formúlumassa og fjölda efniseinda.
Prófaðu eftirfarandi fyrir súrefnissameindir:
Heiti efnis: súrefni
Formúlumassi: 32
Fjöldi: 10
Prófaðu svo vaxandi fjölda: 1000 (þúsund), 1e6 (milljón), 1e9 (milljarð), 1e12 (billjón), 1e18 (trilljón), 6.02e23 (sex hundruð og tvö þúsund trilljónir).

Fjöldinn sex hundruð og tvö þúsund trilljónir eða 6,02•10²³ gefur sama gildi í grömmum eins og formúlumassinn er í u.
Þessi fjöldi er nefndur mól. Eitt mól er fjöldi atóma í nákvæmlega 12 grömmum af kolefni-12.

• Talan mól er valin þannig að eitt mól efniseinda vegur jafnmikið í grömmum eins og formúlumassi eindarinnar er í u.
• Súrefnissameind vegur 32 u, mól súrefnissameinda vegur 32 g, súrefni er því 32 g/mól.
• Massi eins móls efniseinda af ákveðinni gerð er mólmassi eindarinnar sem hefur sama gildi og formúlumassi hennar í u.
• Formúlumassi vatns er 18 u, vatn er 18 g/mól, 18 grömm eða 18 mL vatns er eitt mól vatnssameinda.

Vatnssameind
er 18 u.

Í glasinu eru 18 mL eða 18 g af vatni
sem er eitt mól vatnssameinda.

10 vatnssameindir eru 180 u.

Formúlumassi sykurs, C₁₂H₂₂O₁₁, er 342 u
Sykur er 342 g/mól.

Í skálinni eru 342 grömm sykurs
sem er eitt mól sykursameinda.

Samband mólfjölda, massa og mólmassa

Mól af efni er magn sem auðvelt er að mæla.
Hversu mörg mól eru í ákveðnum massa efnis?
Hvað eru mörg mól af vatnssameindum í 100 g af vatni?
Með því að deila formúlumassa, M, í massa, m, fæst mólfjöldi efnis, n.
Mólfjöldi efnis er einnig nefndur efnismagn þess.


100 g af vatni eru:

• Með forritinu hér á eftir má kanna sambandið á milli mólfjölda, massa og mólmassa.
• Ef tvær stærðanna eru gefnar í dæmi á að reikna þá þriðju og skrá þær allar í reitina.
• Rétt er að skrá seinast þá tölu sem reiknuð er út.
• Þegar smellt er utan við reit sem tala hefur verið skráð í þá birtist athugasemd í svarglugga.
• Athugaðu að í tugabrotum er notaður punktur í stað kommu.
• Þegar stórar eða litlar tölur eru skráðar inn má nota ritháttinn e í veldi, 13600000 =1.36e7 eða 0,00000763 = 7.63e-6.
• Byrja þarf á að skrá inn fjölda marktækra tölustafa en reiknað er með óvissunni ±5 á seinasta staf.

Dæmi

Hversu stór er talan mól í raun og veru?

Flatarmál Íslands er 103000 km². Hversu djúpur snjór er eitt mól af snjókornum sem fellur jafnt á landið?
Reiknum með að stærð snjókorns sé einn rúmmillimetri eða 1•10^-9 m³ þar með hefur mól af snjókornum rúmmálið 6•10⁵ km³ eða sexhundruð þúsund rúmkílómetra. Ef móli af snjókornum er dreift jafnt á landið verður snjódýptin 5,8 km!
Talan mól er mjög stór vegna þess að atómin eru svo afarlítil.